Rudnik: Ostrvica (758mnv)

30. mart 2020.
Rudnik: Ostrvica (758mnv)

Staza: Rudnik - Varnice - Ostrvica (povratno)

Ostrvica je redak fenomen reljefa, kako po neobičnom obliku i impresivnom masivu, tako i po nastanku. Ma sa koje strane da se prilazi rudničkom pobrđu, vidi se silueta njene oštre kupe koja dominira terenom. Nadmorska visina joj je 758 metara i nalazi se severozapadno od planine Rudnik, od nje je udaljena 6 kilometara. U geološkom pogledu, Ostrvica je sastavljena od vulkanskih, eruptivnih stena, iz grupe andezita. Stena je vrlo čvrsta i postojana i masovno se koristi u građevinarstvu, naročito u putogradnji i za zidanje zgrada.

Današnja Ostrvica pripada centralnim delovima ugašenog vulkana, jednog od mnogih koji su u geološkoj istoriji bili aktivni u rudničkoj vulkanskoj oblasti. Određena je apsolutna starost ovih stena na oko 18-20 miliona godina. Ako se zna da su najstarije stene zemljine kore stvarane pre oko 4 milijarde godina, onda je jasno da je Ostrvica od geološki najmlađih masiva vulkanskih stena, pa otuda i velika seizmičnost Rudnika. Dva zaobljena vrha čije se kote razlikuju za oko 4 metra, čine malu i veliku Ostrvicu. Na njima se još vide ostaci utvrđenog grada. Ne zna se kad je grad sagrađen, mada se prvi put pominje u 5. veku posle Hrista, ali se pretpostavlja da utvrđenje potiče iz antičkog perioda.

Po istorijskim podacima, u grad su se sklanjali dubrovački trgovci i rudari sa Rudnika za vreme dinastičkih borbi između Stefana Dečanskog i Vladislava II, posle smrti kralja Milutina. Despot Đurađ Branković je, oko 1430. godine, ponovo utvrdio Ostrvicu radi odbrane od turske najezde. Zbog toga u narodu postoji predanje da ga je gradila njegova žena, prokleta Jerina, i zato se zove Jerinin grad. U vreme vladavine Despota Stefana Lazarevića, pobune se protiv njega dva plemića iz Srebrnice – Stragara kod Rudnika, Novak Belocrkvić i Nikola Zojić. Novak bude uhvaćen i pogubljen, a Nikola „pobeže u utvrđenje grada zvanog Ostrvica“, gde se sa ženom i ćerkama zakaluđerio i tako spasao glavu.

U podnožju Ostrvice je bio srednjovekovni grad – podgrađe u kome su bili predstavnici „ostrvičke vlasti“, zanatlije i trgovci, među kojima i Dubrovčani, koji su naplaćivali carinu za robu koja se izvozila za Primorje, ili odatle dobavljala za potrebe Rudnika. U Ostrvici su često, kao i na Rudniku u svom dvoru, boravili despot Đurađ Branković, Jerina i njihova deca, naročito zimi, jer im je tu bolje odgovarala klima nego u Smederevu. Odmah posle smrti despota Đurđa, 1456. godine na Rudniku, umrla je i despotica Jerina, 1457. godine. Legenda kaže da je otrovao sin Lazar, što je bio motiv za pesmu Vojislava Ilića „Pećina na Rudniku“ i muzičku dramu Momčila Nastasijevića „Despot Đurađ Branković“.

Turci su Ostrvicu u više navrata osvajali i rušili. Prvi put je porušio Murat II 1438. godine, drugi put Mehmed II Osvajač 1454. godine, a treći put, neutvrđene godine XVI veka, porušio je smederevski sandžak beg zbog pobune njenog stanovništva. U prevedenim turskim defterima iz XV i XVI veka, Ostrvica se pominje i kao sedište nahije i kadiluka, sa nazivom Sivirdže Hisar. Poznati turski putopisac Evlija Čelebija posetio je 1664. godine Ostrvicu i konstatovao da su utvrđeni grad i podgrađe porušeni i opusteli.

Njena grandiozna neobična vulkanska kupa, sa gradom na vrhu, bogatom istorijom, živopisnim krajolikom i raznovrsnom endemskom planinskom florom, od koje se naročito ističu žuta perunika i reliktna vrsta šiba zelenika, zahvalan je objekat za sve ljubitelje prirode – turiste i planinare, odakle se vidi skoro pola Srbije.

Izvor: Rudnički portal